English (UK) 
XX საუკუნე
1905 წელს საქართველო რევოლუციამ მოიცვა. მოსახლეობის ყურადღება პოლიტიკური ცხოვრებისკენ იყო მიმართული და კულტურული ცხოვრებისთვის აღარავის ეცალა. 1903 წელს გორში სცენისმოყვარეთა მუდმივი წრე ჩამოყალიბდა, რომლის წევრები იყვნენ : თამარ თავდგირიძე, ნინო მაკალათა, სიკო კანდელაკი, მათე ლოლაძე, დავით მაჭავარიანი, და სხვები. 9 აგვისტოს ამ ახალმა დრამატულმა წრემ პირველი წარმოდგენა გამართა. წარმოდგენილი იყო გ.ერისთავის „გაყრა.“ 30 აგვისტოს კი უჩვენეს ა. ცაგარელის „ხანუმა.“ ცარიზმის პირობებში გორში პერიოდულად შეწყდა თეატრალური ცხოვრება.თეატრის განვითარებას პოლიციის სასტიკი მეთვალყურეობა უშლიდა ხელს.
თებერვლის რევოლუციამ ვერაფერი შესძინა ქართულ თეატრს. პირიქით უფრო შესუსტდა მისი განვითარება.
1920 წელს ქალაქ გორი მიწისძვრამ მთლიანად გაანადგურა. თითქმის ყველა შენობა განადგურდა, მათ შორის ის შენობაც სადაც წარმოდგენები იმართებოდა. გაიხიზნა ქალაქის მოსახლეობაც.
⚬ 1921 წელს მიწასთან გასწორებულ ქალაქს საბჭოთა ხელისუფლების წარმომადგენლობა დაეპატრონა. განსაკუთრებული ყურადღება გაამახვილეს თეატრის განვითარებაზე. უპირველეს ყოვლისა, საჭირო იყო შენობა, სადაც გორის სცენისმოყვარეები სპექტაკლებს წარმოადგენდნენ. შეირჩა ნახევრად დანგრეული გორის ყოფილი გიმნაზია. შენობა რომელიც თეატრისთვის გამოიყო თავიდან ორსართულიანი იყო და მიწისძვრამ გაანადგურა. მოეწყო სცენა, კულისები და თეატრმა მუდმივი შენობა მიიღო. ამის შემდეგ გორის სცენისმოყვარულთა წრე რეგულარულად მუშაობს. წრეს სათავეში გორელი მსახიობი სტოპა გრიქუროვი ედგა. 1923 წლიდან მათ მიიწვიეს ხელმძღვანელი, ალექსი ჯაყელი.
წრემ ამ მსახიბთა შემადგენლონბით 1923-24 წ. სეზონი გახსნა პ.ირთელის „ქრისტინეთი.“ 1924 წელს რეჟისორმა დავით აბდუშელიძემ დადგა ოსტროვსკის „უდანაშაულოდ დამნაშავენი,“ ი გედევანიშვილის „გამცემი“ და „მსხვრეპლი“. ამ პერიოდში გორში სამუშაოდ გადმოვიდა რეჟისორი სერგო გერსამია. რამდენიმე წლის განმავლობაში ნაყოფიერ შემოქმედებით საქმიანობას ეწეოდა. რეპერტუარი იყო მრავალფეროვანი . იდგმებოდა როგორც ეროვნული, ისე საზღვარგარეთის კლასიკური ნაწარმოები. მაყურებელს უჩვენეს შ. დადიანის „შენი ჭირიმე,“ „გუშინდელნი,“ „მსხვერპლი,“ „ხანუმა“ და სხვა.
1930 წელს ხელმძღვანელობს რეჟისორი მიხეილ ხერხეულიძე. აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ სცენისმოყვარეებმა დაიწყეს სპექტაკლების გატანა გორის რაიონის სოფლებში. ეს იყო იმ პერიოდისათვის დიდი სიახლე. სოფლის მასახლეობა ეზიარა თეატრიალურ ხელოვნებას, რაც მათვის სიახლე იყო.
⚬ 1933-34 წლებში გორის სცენისმოყვარეებთან სამუშაოდ ჩამოვიდა მოწვეული რეჟისორი ალ. ალაზნისპირელი. უპირველესად მან პროფესიული დასის ჩამოყალიბება მოითხოვა, რომელიც 1934 წელს შექმნა. დასის შესანახად მთავრობამ 62 ათასი მანეთი გამოყო. დასში გაერთიანდნენ საკმაოდ გამოცდილი მსახიობები: ნ. ალავიძე, გ. ბახტაძე, გ.ელიოზიშილი, ბ. მღებროვა, გ.მელაძე, ო. წერუაშვილი, ს. გრიქუროვი, ნ. კახნიაშვილი, დ.ჩუტკერაშვილი, შ. ბახტაძე, ნ.ბურჭულაძე, შ. ხერხეულიძე, ა. გამსახურდია, შ კორინთელი, ვ.ჯოჯიშვილი, ა.დეკანოზიშვილი, ა. ჩიხლაძე, და სხვა. სეზონის განმავლობაში წარმოდგენილი იყო „მგლის ბილიკი“ /ა.ფინოვის/, „რღვევა“ /მ.ლავრენევი/ , „განაჩენი“ /ლევინტინის/ „შირაქის გულში“ /ს. მთვარაძის/.
⚬ 1934 წლიდან გორის აღმასკომი შეუდგა სათეატრო შენობის აგებას, რადგან არსებული შენობა ქალაქის მოთხოვნილებებს აღარ აკმაყოფილებდა. მაყურებელი თეატრის შენობას ითხოვდა.1936-1937 წ. სათეატრო სეზონში გორის თეატრს ხელმძღვანელობადა რეჟისორი გერონტი ხელაია.
1937 -38 წლებში დასს ხელმძღვანელობს რეჟისორი გ.გულიაშვილი. მხატვარი მ.გოცირიძე. დასში ირიცხებიან შემდეგი მსახიობები: ი. ამბრიაშვილი, ატანელოვი, ბარამიშვილი, მ.ბახტაძე , შ. ბახტაძე, რ.გოგებაშვილი, ბ. გოცირიძე, ს. გრიქუროვი, გ.ედიშარაშვილი, ნ. კახნიაშვილი, შ. კორინთელი, ე. მანაშეროვი, გ. მღებროვა, გ. ოქუაშვილი, დ. ჩუტკერაშვილი, ტ. ცინცაძე, გ. ჭელიძე, შ ხაჯალია, დაიდგა მ. ვოდოპიანოვის „ოცნება“, ს. კლდიაშვილის „გმირთა თაობა“.
1939 წლის დასასრულს გორში უკვე მთავრდებოდა ახალი 500 ადგილიანი შენობა. შენობის პროექტი ეკუთვნოდა შალვა თავაძეს.
სექტემბრიდან დაიწყო მზადება სეზონის გახსნისთვის. თეატრის დირექტორად და სამხატვრო ხელმძღვანელად დაინიშნა საქ. სსრ ხელოვნების დამსახურებული მოღვაწე პავლე ფრანგიშვილი. მთავარ მხატვრად არჩილ ჟორდანია.
თეატრის ახალი შენობა გაიხსნა 1939 წლის 21 დეკემბერს. ხოლო პირველი წარმოდგენა ახალ სცენაზე წარმოდგენილი იყო 1940 წლის 30 იანვარს -იოსებ გედევანიშვილის დრამა „გადასასვლელზე.“ რეჟისორი პ.ფრანგიშვილი მხატვარი- ა.ჟორდანია.
პირველ სეზონში განხორციელებული იყო ექვსი დადგმა პ.ფრანგიშვილის მიერ. გედევანიშილის „ ბრმა მუსიკოსი“, /ქოჩარიანისა/ „მისი ცოლი,“ /დიუმა/ „ხანუმა“ /ა.ცაგარელი/ „შამილი“ /ი ვაკელის/, „ ჩვენი მიწა“ /გ. ბერძენიშვილის/.
მომდევნო წლებში უფრო გაღრმავდა გორის თეატრის შემოქმედებითი საქმიანობა.უფრო პოპულარული ხდება თითოეული შემოქმედების სახეები.მუდმივმა თეატრმა მაყურებელს ერთი წლის განმავლობაში 225 წარმოდგენა უჩვენა. მაღალი პროფესიული დონის სპექტაკლებმა მაყურებელი თეატრს მიაჯაჭვა. კულტურის უძველეს ქალაქში შემოქმედებითი აღმასვლა დაიწყო.
⚬ დიდი სამამულო ომის წლებში თეატრმა ღირსეულად შეასრულა საპატიო მოვალეობა ქვეყნის წინაშე. ომის პერიოდის ოთხი სათეატრო სეზონის განმავლობაში თეატრმა უჩვენა საუკეთესო პატრიოტული ხასიათის დრამატული ნაწარმოებები. ასეთები იყო ა.წერეთლის „პატარა კახი“, ი. ჭავჭავაძის „დედა და შვილი“, დ.ერისთავის „სამშობლო“, ვ.გუნიას „და-ძმა“ მ. ჯაფარიძის „ჟამთაბერის ასული“ ა. სუმბათაშვილის „ღალატი“, შილერის „ყაჩაღები“.
დიდ სამამულო ომში თეატრიდან წავიდნენ შემდეგი მსახიობები: არშაკ არშაკუნი, გიორგი ქვეითაია, აკაკი ცხვედიანი, ნიკოლოზ ბიკოვი, გერონტი პატარიძე, ივანე ქარხული, გიორგი მარღიშვილი, მიხეილ ცაბალოვი, გრიგოლ ბასილაია , მიხეილ გუგუშვილი.
სამამულო ომის წლებში დიდ დამსახურებად უნდა ჩაითვალოს ის ფაქტი, რომ გორის თეატრი სამხედრო ნაწილებში მართავდა წარმოდგენებს. 1944 წელს თეატრის მუშაობა განიხილა სსრ კავშირის ხელოვნების საქმეთა კომიტეტმა და აღნიშნა, რომ ეს თეატრი საქართველოში ერთ-ერთი წამყვანი თეატრია.
ამ პერიოდში დიდი პოპულარობით სარგებლობს სპექტაკლები „კრეჩინსკის ქორწინება“ /ი. სუხოვი/, „ვასა ჟელეზნოვა“ /მ.გორკი/ „ოიდიპოსი“ /სოფოკლე/, „შავლეგა“/დ.დუკაშვილი/ , „რკინის პერანგი“,/გ. შატბერაშვილი/ „ახალი წყარო“/გორდაძე/ „ გამოცდები“ /გ.ქელბაქიანი/, „დაგვიანებული სინანული“/დ.ანთაძე/.
1947 წლის 15 ნოემბერს, საქ. სსრ უმაღლესი საბჭოს ბრძანებით გორის სახელმწიფო დრამატულ თეატრს მიენიჭა XIX საუკუნის 50 წლების ქართველი დრამატურგის გიორგი ერისთავის სახელი. გიორგი ერისთავის სახელის მინიჭების აღსანიშნავად სათეატრო სეზონის დამდეგს 1948 წლის 6 მაისს უჩვენეს გ.ერისთავის „გაყრა“(რეჟისორი პ.ფრანგიშვილი).
1948 წელს კი თეატრის წინ აღიმართა გიორგი ერისთავის ძეგლი, რომელიც შექმნა სახელმწიფო პრემიის ლაურიატმა კ.მერაბიშვილმა).
⚬ 1948-1949 წლებში ერისთავის თეატრის მთავარ რეჟისორად დაინიშნა ცნობილი ქართველი რეჟისორი ვასო ყუშიტაშვილი. ოთხი წელი მოღვაწეობდა იგი გორის თეატრში, მაგრამ შექმნა მთელი თეატრალური ეპოქა. ბევრი მნიშვნელოვანი სპექტაკლი შეიძინა გორის თეატრმა. 1948 - 1949 წლებში ვ. ყუშიტაშილმა მაყურებელს უჩვენა სამი ახალი პიესა გ.პეტროვის „ მშვიდობის კუნძლი“, ა. სუვოროვის „მწვანე ქუჩა“, კ.კალაძის „ სოფლის საამო საღამოები.“
1949-50 წ. თეატრის დიდი მოღვაწედ ჩაითვალა ო. მოსაშვილის „ ჩაძირული ქვები“. რეჟისორი ვ. ყუშიტაშვილი. თეატრმა ეს სპექტაკლი მიუძღვნა გიორგი ერისთავის მიერ ქართული თეატრის აღდგენის ასი წლისთავს, რისი დღესასწაულიც 1950 წელს დიდი ზეიმით იქნა გადახდილი მთელ საქართველოში.
1949-50 წ. თეატრალურ სეზონში ვ.ყუშიტაშვილმა დადგა ა. შინგანზადეს დრამა „პატიოსნებისათვის“, რეჟისორმა ამ ახალი სპექტაკლით კიდევ ახალი წარმატება მოუპოვა თეატრს. რეალისტური სიმართლით მოხაზა სცენური სახეები.
ვ.ყუშიტაშვილის რეჟისორობის პერიოდშ მთელი რიგი დადგმები განახორციელეს რეჟისორებმა ნ. გოძიაშვილმა, ო. ანდრონიკაშვილმა, გ. ლორთქიფანიძემ და თ. კანდინაშვილმა, აგრეთვე მსახიობმა ს. კალანდარიშვილმა.
ვასო ყუშიტაშვილის ხელმძღვანელობით გორის თეატრმა თავისი საუკეთესო სპექტაკლები გააცნო დედაქალაქს და საქართველოს სხვადასხვა ქალაქებს. გორის თეატრალური დასი რესპუბლიკაში ერთ-ერთი აღიარებული დასია. ამ პერიოდში ვ.ყუშიტაშვილის დასში მოღვაწეობენ შემდეგი მსახიობები: მ. ბახტაძე, ნ.ბეროზაშვილი, ნ. ზალდასტანიშვილი, ქ.ბოჭორიშვილი, რ.გოგებაშვილი, ნ. მიქელაძე, ნ. საღარაძე, ლ.სეილანოვა, რ.ცაბაძე, ე.არაქელოვი, მ. ბლუაშვილი, ვ. გაბისიანი, ს. გრიქუროვი, ა. იმერლიშვილი, ა. კალანდარიშვილი, ვ. კახნიაშვილი ს. კალანდარიშვილი, ი. ოსაძე, გ. ციცქიშვილი, ვ. ცხვარიაშვილი, შ. ხერხეულიძე , შ.ხაჯალია.
ორკესტრის მსახიობები: ბ.იუდევიჩი, გ. პატაპოვი, ა.ქოჩორიძე, გ. წკრიალაშვილი, გ.ცარიელაშვილი.
⚬ 1961 წლიდან თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელია გიორგი აბრამაშვილი, თეატრის დირექტორი გედეონ ნავროზაშვილი. ამ პერიოდში დაიდგა შემდეგი სპექტაკლები: ი.ვაკელის „ გიორგი სააკაძე“, ქელბაქიანის „ ახალგაზრდა მასჭავლებელი“. ორივე სპექტაკლმა საყოველთაო აღიარება მოიპოვა.
1955-56 წ. სათეატრო სეზონში თეატრმა დადგა შ. დადიანის და რ. ქორქიას „დავით გურამიშვილი“. პიესა მიეძღვანა დიდი მწერლის დაბადების 250 წლისთავს. აღსანიშნავი იყო შალვა ხერხეულიძის თამაში ვახტანგ მეექვსის როლში. მსახიობის თამაშმა ბეწყინვალედ გადმოსცა იმ სცენური სახის ტრაგიზმი, მისი ღრმა განცდები. ამავე სეზონში თეატრმა კვლავ წარმოადგინა წარმატებული პიესა . ეს იყო მ. გორკის „ზიკოვები“ დადგმაში თვალნათვლივ იყო ნაჩვენები რუსეთის ბურჟუაზიის დაცემა.
⚬ 1956- 57 წლებში ერისთავის თეატრის მთავარ რეჟისორად მუშაობდა თეიმურაზ ლორთქიფანიძე. რეჟისორი ავტოავარიის დროს დაიღუპა. მან მხოლოდ ორი სპექტაკლის დადგმა მოასწრო გორის თეატრში „არსენა“ /მ.ჯავახიშვილი/ და გ. ერისთავის „გაყრა.“
⚬ 1960 წლიდან ერისთავის თეატრში მუშაობას იწყებს რეჟისორი ლილი იოსელიანი. მისმა პირველმა სპექტაკლმა „ზვავი“. საყოველთავო აღიარება მოიპოვა გ.არაქელოვის მოხუცი თინიბეგის სახემ და საერთოდ ყველა შემსრულებლის თამაშმა.
ასევე წარმატება ხვდა წილად ლოპე დე-გეგას კომედიას „ცეკვის მასწავლებელი“, რომელიც თეატრმა დადგა 1960 წელს. რეჟისორი იყო გიორგი აბრამაშვილი.
სამოციან წლებშიერისთავის თეატრის სცენაზე განხორციელდა ასევე შემდეგი სპექტაკლები: გ.ივანიშვილის „შემთხვევა გზაზე“, გ. ბარათაშვილის „სიყვარულის წისქვილი“, კ. კოლდონის „ სასტუმროს დიასახლოსი“, ა.კასონას „ შვიდი კივილი ოკეანეში“, ლესინგის „ემილია გალოტი“.
განსაკუთრებით აღნიშვნის ღირსია ი. სუმბათაშილის ცნობილი დრამის „ღალატის “ განხორციელება თეატრის სცენაზე. რეჟისორი გიორგი აბრამაშვილი. ამ სპექტაკლით თითქმის მთლი საქართველოს თეატრები მოიარა გორის დასმა და საყოველთაო აღიარება მოიპოვა.
გორის თეატრში მკაცრად იყო დაცული ქართული სალიტერატურო ენის სიწმინდე. სცენიდან ისმოდა სუფთა ქართული. თეატრის რეპერტუარში იყო საყმაწვილო სპექტაკლები, რაც ხელს უწყობდა მოზარდი თაობის აღზრდას.
⚬ შემდგომ წლებში გორის თეატრში შემოქმედებით საქმიანიბას ეწევიან რეჟისორები: ნუგაზრ ლორთქიფანიძე, ალექსი ჯაყელი, გულსუნდა სიხარულიძე, ნანა დემეტრაშვილი და სხვა. ერთმანეთს ენაცვლებოდა ძველი და ახალი შემოქმედებითი ხელმძღვანელები. არაერთი მსახიობი დაოსტატდა გორის თეატრის ძირძველ სცენაზე. იყო წარმატებისა და წარუმატებლობის წლებიც. 90 წლბის საქართველოს სოციალურ პოლიტიკურ მდგომარეობამ უარყოფითი გავლენა მოახდინა ერისთავის თეატრის შემოქმედებით ცხოვრებაში, მაგრამ თეატრი აგრძელებდა მუშაობას და იყო ყოველთვის მაყურებელთათვის კულტურისა და ხელოვნების უმშვენიერესი თავშესაფარი.
